Ένα παιδί ατενίζει το πέλαγος. Είναι ο Τηλέμαχος, που ζητά δικαιοσύνη: δεν υπάρχει πλέον Νόμος στη γη του, μόνο η φαινομενικά ατελείωτη Νύχτα των Μνηστήρων… Ο Τηλέμαχος περιμένει τον πατέρα του, τον Οδυσσέα, για να επαναφέρει τη συμβολική τάξη στον ρημαγμένο από τους Μνηστήρες οίκο του. Αντίθετα με τον Οιδίποδα, που πέφτει τυφλωμένος από ενοχή για την εγκληματική του επιθυμία, αντίθετα με τον Νάρκισσο, που θαμπώνεται από τη στείρα ομορφιά της εικόνας του, ο Τηλέμαχος ατενίζει το πέλαγος με μάτια ορθάνοιχτα αναζητώντας απελπισμένα τον πατέρα, το Νόμο του πατέρα.
Τα σημερινά παιδιά μοιάζουν στον Τηλέμαχο. Ψάχνουν με το βλέμμα αυτό(ν) που θα επιστρέψει από τη θάλασσα, αναζητούν το Νόμο που θα τους ανοίξει νέους ορίζοντες. Γιατί ο πατέρας, αν και δεν είναι ο κάτοχος του Νόμου, αν και δεν γνωρίζει το έσχατο νόημα της ζωής, καταδεικνύει ωστόσο μέσα από τη σαρκωμένη μαρτυρία της ύπαρξής του ότι είναι δυνατόν –είναι ακόμα δυνατόν– να νοηματοδοτήσει αυτό τον κόσμο, να μεταδώσει την επιθυμία, να μιλήσει για το μέλλον˙ να πει στον Τηλέμαχο ότι ακόμα δεν έχουν συμβεί τα πάντα, ότι ακόμα δεν τα έχουμε δει όλα, δεν τα έχουμε γνωρίσει όλα. Να καταστήσει, εντέλει, το Παιδί αληθινό κληρονόμο, ικανό όχι μόνο να παραλάβει ένα νόημα για τον κόσμο, αλλά και να ανακαλύψει καινούρια νοήματα του κόσμου, καινούριους κόσμους νοήματος.
Πραγματική χειραφέτηση από τον πατέρα δεν σημαίνει απόρριψη της ύπαρξής του. Για να υπάρξεις χωρίς τον πατέρα, υποστήριζε ο Λακάν, πρέπει να μάθεις να τον αξιοποιείς. Η άρνηση του πατέρα σε αλυσοδένει για πάντα στον πατέρα. Το μίσος δεν απελευθερώνει, δεσμεύει αιωνίως, δημιουργεί μονάχα τέρατα, εμποδίζει την ανάπτυξη της ζωής. Η ρητορική που υποδεικνύει να γινόμαστε γονείς του εαυτού μας –ψευδαίσθηση την οποία υποστηρίζει η εποχή μας– παραβλέπει το γεγονός ότι καμιά ανθρώπινη ζωή δεν δημιουργείται από μόνη της. Απορρίπτοντας την πατρότητα απορρίπτει και το συμβολικό χρέος που κάνει εφικτή τη γενεαλόγηση διά μέσου των γενεών.˙ Η ελευθερία αποσυνδέεται από την ευθύνη και γίνεται ιδιοτροπία, θρίαμβος της διαστροφής.
Οι ενήλικοι μοιάζουν χαμένοι στο ίδιο πέλαγος που χάνονται και τα παιδιά τους, χωρίς καμία πλέον διάκριση των γενεών˙ δημιουργούν εύκολες φιλίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ντύνονται όπως τα παιδιά τους, παίζουν με τα παιχνίδια τους, χρησιμοποιούν την ίδια γλώσσα, έχουν τα ίδια πρότυπα. Αυτή η νέα μορφή του ενήλικα αναδεικνύει τον αθάνατο μύθο του Πήτερ Παν, το μύθο της αιώνιας νεότητας, τη ρητορική της αποθέωσης της ανωριμότητας, που προτείνει μια ευτυχία ανέμελη και ανεύθυνη. Είναι σημείο των καιρών μας: «O πατέρας μου,» μου εκμυστηρευόταν απαρηγόρητη μια κόρη χωρισμένων γονιών, «δεν έκανε τίποτα άλλο από το να τρέχει πίσω από τις φίλες μου. Και μετά ήθελε να τον εμπιστευτώ!». Εντέλει, μήπως τα πραγματικά κακομαθημένα παιδιά είναι οι ενήλικες και όχι τα παιδιά τους;
Massimo Recalcati
Φιλολογική Σοφίτα 